"Dit weekend heeft de Haagse Comedie in de Koninklijke Schouwburg de eerste voorstellingen gegeven van 'De Kardinaal van Spanje', toneelspel van Henry de Montherlant. Ik heb de voorstelling van zondagmiddag gezien en ik vond het stuk indrukwekkend en het spel van Ida Wasserman en Albert van Dalsum grandioos."

 

bovenstrijd_t193

Van Dalsum als de kardinaal en Ida Wasserman als Johanna de Waanzinnige, regie Joris Diels

 

"De kardinaal van Spanje is de 82jarige Francisco Ximenez de Cisneros, die regent is voor koningin Johanna de Waanzinnige. In het jaar 1517, waarin het stuk speelt, wordt de kardinaal afgedankt als regent door de jonge koning Karel I, hertog van Bourgondië en heer der Nederlanden, die enige jaren later bekend zou worden als keizer Karel V.
De kardinaal is een man die zijn leven lang heen en weer is geslingerd tussen een behoefte om zich in eenzaamheid terug te trekken en een ascetisch kloosterleven te leiden en de begeerte naar machtsuitoefening. Deze laatste neiging heeft het gewonnen. Als regent van Spanje is de kardinaal, hoe rechtschapen en onbaatzuchtig ook, een onscrupuleuze, harteloze tiran, alleen bekommerd om het welzijn van de kerk en de staat en mateloos verafschuwd door de grandes wier privileges hij aantast. Een gesprek met koningin Johanna, die als geesteszieke in afzondering leeft, brengt al zijn zekerheden aan het wankelen. Zij immers heeft de neiging tot ascese en eenzaamheid verwerkelijkt die hij bij zich zelf heeft verzaakt. Haar waanzin gaat gepaard aan een scherp inzicht in het absurde van elke activiteit. Zij is een vrijdenkster en haar begrip van 'het niets' nadert zijn puriteins begrip van God. Haar manier van zijn en van denken, zo verwant aan zijn eigen mogelijkheden, ondermijnt de zin van zijn bestaan. [...]

 

Ida Wasserman speelt als Johanna de Waanzinnige een van haar mooiste rollen. Met een ongelofelijke zekerheid balanceert zij tussen waanzin en verstand, tussen angst en overmoed. tussen verdriet en blijdschap. Ida Wasserman weet in deze rol waar te maken dat een zwakzinnige sterker kan zijn dan een geslepen staatsman. Zij is maar één van de drie bedrijven op het toneel, maar haar aanwezigheid blijft voelbaar, ook als men haar niet meer ziet.
Albert van Dalsum, heeft een prachtige vertolking gegeven van de kardinaal de Cisneros. Geslepen, koel, honend, een krachtfiguur die langzaam wordt uitgehold, die dodelijk getroffen weer opstaat en zich verweert om ten slotte in 'het ogenblik van de waarheid' in te storten als een wanhopig wrak" (H.A. Gomperts, Het Parool 10 april 1961).

  Terug