|
De dood van een handelsreiziger is hèt toneelevenement in het voorjaar van 1950 wegens het (nu klassieke) stuk, dat Arthur Miller in 1949 schreef, en de bijzonderheid dat het zowel door het ATG in regie van Van Dalsum als door Comedia in regie van Johan de Meester wordt opgevoerd.
Willy Loman, een vermoeide 63jarige Amerikaanse handelsreiziger, kan niet op tegen de harde Amerikaanse zakenwereld. Zijn vrouw Linda is te volgzaam om daar iets aan te veranderen. Zelf een loser, heeft hij irrealistisch hoge verwachtingen van zijn zoons Biff en Happy. Biff deed het op school goed in het honkbalteam, maar zakt voor zijn eindexamen. Troost zoekend bij zijn vader, betrapt hij hem met een vriendinnetje. Vader en zoon houden van elkaar, maar bereiken elkaar niet. Biff werkt liever op een boerderij, maar probeert ter wille van zijn vader ook in zaken te gaan en faalt. Happy ontspoort. Als Loman ten slotte zijn baan verliest, ziet hij geen andere oplossing dan zelfmoord door een opzettelijk auto-ongeluk om Biff de $25.000 van de levensverzekering na te laten voor de start van een zakelijke carrière.
"Een mild stralende Willy Loman in een van zijn optimistische momenten" 1 Louis Saalborn in zijn glansrol als de handelsreiziger met links Rob de Vries als zijn zoon Happy en rechts Cas Baas als zijn zoon Biff. Foto Particam
De voorstellingen van het ATG ('Volmaakt toneel' volgens Vrij Nederland) en Comedia hebben beide een enorm succes. Bij het ATG blinkt Louis Saalborn uit als Loman, bij Comedia John Gobau als Loman en vooral Ko van Dijk als Biff. De Meester benadrukt Loman's confrontatie met Biff en de harde Amerikaanse way of living. "Dat conflict put men uit de opvoering van het ATG; men krijgt het vierkant vóór zich in die van Comedia." 2 Van Dalsum ontstijgt dit realisme door zijn compassie met Loman en de tragiek van de ouderdom: Wie is deze man? Wat waren zijn mogelijkheden, wat was de wereld waarin hij moest leven, wat heeft hij van het leven gedroomd, wat waren de illusies over zijn kinderen, waarin is hij te kort geschoten? ... Een middelmatig mens ... wiens dromen geen stand kunnen houden tegen een kei-harde werkelijkheid... - de dichter in de gewone man die droomt van een eigen huisje buiten, met zelf bloemen en groente telen, maar die in de werkelijkheid gebukt gaat onder een vijfentwintigjarige hypotheek-afbetaling om dan ten slotte te bemerken, dat de uitleg van de miljoenenstad hem heeft achterhaald en zijn buitenhuisje ingesloten ligt tussen hoge blokken etagewoningen. 2
"Een mild stralende Willy Loman in een van zijn optimistische momenten" 1 Louis Saalborn in zijn glansrol als de handelsreiziger met links Rob de Vries als zijn zoon Happy en rechts Cas Baas als zijn zoon Biff. Foto Particam
Mijn vader nam mij (SvD) mee naar de première. Ik begreep niets van het drama en het drong ook niet tot me door, want ik was gefascineerd door het decor, dat een onuitwisbare indruk op me maakte. Maar hij kon zelfs mij, als jongetje van zeven, Loman's irreële droomwereld duidelijk maken, door de sfeer in dat oranjeachtig verlichte Amerikaanse huis op zijn tekening in het regieboek hiernaast, dat als een romantisch eiland afstak tegen de donkere wolkenkrabbers. De sfeer van een schilderij van Edward Hopper (collectie TIN, foto SvD).
|
