Van Dalsum debuteert bij Het Tooneel van Willem Royaards, leert de basis van het acteursvak en speelt Vondel. Hij komt in aanraking met het socialisme, trouwt en moet rust houden wegens TBC en begint te schilderen. Hij verlaat Het Tooneel, omdat hij grotere rollen wil en Royaards te dicterend vindt.

 

Van Dalsum maakt zich los van zijn milieu. Na het grauwe kantoorleven bij het spoor is de artistieke inwijding bij Willem Royaards een feestelijke bevrijding. Albert vindt in hem veel terug van zichzelf. Royaards is een fascinerende persoonlijkheid, hij is intens en onconventioneel, hij heeft visie, hij zet alles opzij voor zijn kunst en eist dat van zijn acteurs ook. Behalve de kneepjes van vak en het reilen en zijlen van een toneelgezelschap, leert Albert veel van hem dat hij later zelf toepast: de liefde voor Vondel, de nadruk op kleur en ritme waarmee Royaards verzen zegt en het integreren van andere kunstvormen met het toneel. Royaards betrekt muzikanten, beeldend kunstenaars en architecten bij zijn voorstellingen. Een halve eeuw later zegt hij over Royaards: Een bezeten regisseur, een taalperfectionist en een bijzonder toneelspeler, soms heel bijzonder. Een groot man. Een grote individuele levenshouding. Een verzet tegen het burgerlijke. Het was onmaatschappelijk, roekeloos leven. Het was levensbesef dat samenvloeide in het begrip 'schoonheid'.

 

1909, 20 jaar. Auditie bij Willem Royaards, debuut bij Het Tooneel, Jo Sternheim, socialisme, declamator
Zijn leraar Jan C. de Vos sr. ziet wel dat er meer in hem schuilt en stuurt hem met een introductiebrief naar de grote Willem Royaards. Als jongen van zestien heeft Albert Royaards al zien spelen en voordragen:

 

Royaards draagt Multatuli voor in het Paleis voor Volksvlijt

 

Hij gaat met zijn introductie naar Royaards. De meester ontvangt hem op een zeer ongebruikelijke manier en leest hem uren de les. Maar Albert mag bij Het Tooneel. Hij neemt ontslag bij het spoor. Zijn eerste rol is een engel.

 

Auditie en debuut bij Royaards

 

Ook Jo Sternheim debuteert bij Royaards. Door Sternheim komt Van Dalsum in aanraking met het socialisme. Ze raken bevriend, gaan samenwonen en worden later compagnons.

 

Jo Sternheim

 

"Hij gaat op in zijn werk en dweept met zijn leider, die hij als een halfgod vereert en in zijn aanwijzingen blindelings volgt" (Kramer 1925). Dat is maar goed ook, want Royaards heeft wel een groot hart voor aankomende acteurtjes, maar hij is niet mals als ze er een potje van maken.

 

Royaards als regisseur: Gaat u heen, Mijnheer van Figurant

 

"Daar hij een jong en vurig Vondelvereerder is, zeggen de meeste kameraden van ‘t gezelschap onder elkaar: ,,Dal is voor modern werk ongeschikt”. Maar enige tijd later speelt hij ,,Goulard” in ,,Mercadet” [van H. de Balzac] en geeft al dadelijk bewijzen van kunnen" (ibid.). Verdienen doet hij er nog nauwelijks mee. Daarom verhuurt hij zich in navolging van zijn leermeester als declamator met een indrukwekkend voordracht-repertoire voor alle smaken.

 

Declamator

 

1910, 21 jaar.  Huwelijk
Van Dalsum trouwt met Sophia, bijgenaamd Bob, de Nijs en verhuist naar de Nieuwe Looierdwarsstraat 10 in Amsterdam.
"Jaren lang werkt hij, geholpen door zijn vrouw die onvoorwaardelijk in zijn kunnen gelooft, hem aanmoedigt, met eindeloos geduld hem ,,overhoort” en met hem over zijn werk spreekt, opmerkingen maakt, verscheidene avonden dezelfde rol van hem gaat zien om hem te kunnen zeggen: ,,dat deel van je rol is nog niet goed, dat moeten we nog verbeteren" (ibid.).

 

Bob en Albert, verbonden in hun jeugd

 

1911, 22 jaar. De opstandelingen, hoofdrol in Adam in Ballingschap, TBC, begint te schilderen, Der Blaue Reiter, tentoonstelling Moderne Kunstkring

De socialistische schrijfster Henriëtte Roland Holst vraagt hem voor haar stuk De opstandelingen. Spelers en publiek zijn socialistische geestverwanten. De opvoering, die de strijd van het proletariaat tegen de tsaar (Russische revolutie 1905) tot onderwerp heeft, is een ingrijpende ervaring voor de jonge Van Dalsum.

 

De opstandelingen

 

Speelt Adam in de openlucht voorstelling van Adam in Ballingschap naast Royaards echtgenote Jacqueline Royaards-Sandberg.
"Overal in het land waar Adam of Lucifer gespeeld worden, merkt men hem op door de gloed en de bezieling, waarmee hij zijn verzen zegt."

 

Adam in Adam in Ballingschap

 

Van Dalsum raakt door tuberculose acht maanden uit de running. Hij gebruikt deze tijd om te tekenenen begint voor het eerst te schilderen.

 

TBC

 

Aan de opkomst van het expressionistisch toneel gaat de expresssionistische schilderkunst vooraf. In Berlijn richten Wassily Kandinsky en Franz Marc Der Blaue Reiter op, een club expressionistische schilders met Paul Klee, August Macke en Heinrich Campendonck, die later aan de Rijksacademie in Amsterdam les geeft. De moderne kunstkring exposeert in het Stedelijk Museum in Amsterdam voor het eerst schilderijen van buitenlandse en Nederlandse kubisten, fauvisten en expressionisten. In 1912 en 1913 volgen er nog twee. Ongetwijfeld ziet hij die en wordt hij geïnspireerd door het werk van o.a. Braque, Cezanne, Derain, Van Dongen, Le Fauconnier, Gestel, Mondriaan, Picasso,  Sluijters en De Vlaminck.

.

1912, 23 jaar. Eerste keer in de Gijsbreght
"Tegenover de ouderwets-realistische nieuwjaarsvertoningen van Gijsbreght van Aemstel  komt Royaards in de zomer met een gestileerde opvoering van Vondels kerstspel. De muziek van Alphons Diepenbrock wordt uitgevoerd door het Concertgebouworkest onder Willem Mengelberg." Van Dalsum speelt De bode. Later zal hij eveneens betogen dat de Gijsbreght niet met  Nieuwjaar gespeeld hoort te worden.

 

1913, 24 jaar. Gijsbreght, Oidipous
Speelt vier nieuwe rollen, o.a. Broer Peter in de Gijsbreght en een van de grijsaards in de Griekse tragedie Oidipous, een fameuze openlucht voorstelling in Park Sonsbeek in Arnhem met Royaards in de hoofdrol. 

 

Ik moet bloed Nell. Een anecdote over Royaards als Oidipous

 

1914, 25 jaar.  Laatste seizoen bij Het Tooneel van Willem Royaards
In Arnhem is ook zijn laatste première bij Het Tooneel. Hij speelt Theseus  in Een Midzomernachtsdroom van Shakespeare met de muziek van Mendelssohn en een choreografie van de moderne danseres Lili Green. Met Green en Arnhem zal hij later meer van doen hebben. Maar nu is hij toe aan wat nieuws, want hij vindt Royaards' streven naar schoonheid als hoogste doel ouderwets. Van Dalsum is jong en ambitieus. Hij heeft een uitstekende leertijd gehad, maar hij wil zolangzamerhand grotere rollen. En Royaards' greep begint hem te benauwen. Cor Ruys zegt over zijn oom Willem, dat hij een ongelooflijk aantal kleine Royaardjes produceerde. Daar is Van Dalsum de man niet naar. Spoedig zal blijken, dat hij zo zijn eigen ideeën heeft.